جايگاه هر يك از ما در پيوستار عصبانيت:

نمایشگاهی از انواع و اقسام خشم 

برخی افراد خشم خود را سرکوب می کنند، بعضی دیگر از کوره در می روند. از سویی برای بعضی افراد، خشم حالت مزمنی است که بصورت یکی از عادات روزمره درآمده و همواره با آن درگیرند.خشم به 10 شکل بروز می کند. بروز خشم بستگی دارد به موضوعی که ما را خشمگین کرده است، اما معمولا هریک از ما خشم خود را به شکلی خاص بروز می دهیم. شما در کدام گروه قرار می گیرید؟

اجتناب از خشم

این گروه از افراد، از خشم خود یا دیگران می ترسند. برای آنها بروز خشم مساوی است با از دست دادن کنترل. این گروه وقتی از خشم اجتناب می کنند، احساس آرامش و ایمنی دارند. آنها بدلیل اعتماد به نفس پایین، احساس خشم را حق خود نمی دانند و می ترسند با ابراز خشم، دیگران آنها را طرد کنند و روابطشان لطمه بخورد.

خشم پنهان

این افراد هیچ گاه اجازه نمی دهند دیگران متوجه خشم آنها شوند. گاهی اوقات خودشان هم نمی دانند چگونه خشمگین شده اند. خشم این افرادبه شیوه ای غیرمستقیم بروز می کند، از جمله اینکه چیزهای زیادی را فراموش می کنند، کارهای مربوطه را پیگیری نمی کنند یا ناخواسته برنامه خانواده و اطرافیان را بر هم می زنند. این افراد فکر می کنند که بی آزارند، اما به دیگران صدمه می زنند و بعد می پرسند:(( چرا از دست من عصبانی هستی؟)). خشم پنهان این افراد مانع از پیشرفت دیگران می شود و از این طریق احساس آرامش می کنند. آنها با عدم مشارکت و بهانه تراشی، برنامه دیگران را به هم می زنند، حتی اگر این کار باعث شود خودشان نیز به خواسته هایشان نرسند.  سلامت و  مهر

خشم بیمارگونه (پارانوئیدی)

این نوع خشم زمانی اتفاق می افتد که فرد بطور غیر منطقی فکر کند، دیگران می خواهند به او اسیب برسانند. پیرو همین تفکر است که آنها با تعصب خاصی از اموالشان از جمله عشق به همسر، پول یا اموال با ارزش خود نگهداری و دفاع می کنند. کسانی که خشم پارانوئیدی دارند بجای اینکه خشم خود را بپذیرند، آن را به دیگران نسبت می دهند. این افراد بدبین اند و به کسی اعتماد ندارند. آنها خشم و عصبانیت خود را در چهره دیگران می بینند. این رفتارها باعث سردرگمی اطرافیان می شود.

خشم ناگهانی

افرادی که خشم ناگهانی دارند همچون طوفان موسمی در روزهای تابستان اند. این گونه خشم طوفانی، از جای نامعلومی آغاز می شود، در یک چشم به هم زدن، ویران کرده و ناگهان فروکش می کند. آنها تمام خشم خود را خالی می کنند و بعد از « به آرامش می رسند. اما این آرامش همراه با احساس تاسف و پشیمانی است. بزرگترین مشکل این افراد، از دست دادن ناگهانی کنترل است. گاهی رفتار خشم آلود این افراد، برای دیگران و خودشان خطرناک است.سلامت و مهر 

خشم ناشی از شرم

افرادی که به توجه زیاد نیاز دارند یا نسبت به انتقاد بسیار حساس اند، معمولا به این گروه تعلق دارند. انتقاد های تحقیر آمیز موجب خجالت آنها می شود. متاسفانه آنها به خود علاقه ای ندارند، احساس می کنند که فردی بد، آسیب پذیر و غیر قابل دوست داشتن هستند. پس وقتی کسی از آنها ایراد می گیرد یا نقاط منفی شان را گوشزد می کند، این گونه برداشت می کننند که دیگران نیز به آنها علاقه ای ندارند و این باعث عصبانیت آنها می شود. پس متقابلا شروع به انتقاد می کنند.

خشم عمدی

این خشم به برنامه ریزی نیاز دارد،کسانی که به این شیوه خشمگین می شوند، بجای تجربه احساس خشم و تامل روی آن، خشم شان را عملی می کنند. بنظر آنها خشونت بهترین راه تسلط بر دیگران است. از خصوصیات این گروه قدرت طلبی و حس کنترل آنهاست. این افراد می خواهند از طریق تهدید و زور گویی به اهدافشان برسند. گرچه این روش ممکن است در کوتاه مدت نتیجه بخش باشد اما در بلند مدت با شکست مواجه میشود.اطرافیان آنها را طرد می کنند چرا که نمی تواانند تهدید و استبداد آنها را تحمل کنند.salamatomehr

خشم اعتیادآور

برخی افراد به هیجان ناشی از بروز خشم نیاز دارند، اما مشکلات ناشی از ابراز نامناسب خشم را در نظر نمی گیرند. گویی بروز خشم آنها تبدیل به یک عادت شده است. احساس هیجان و قدرت ناشی از اوج خشم، چیزی است که به آنها انرژی و حس زنده بودن می دهد، اما این رفتار، ناگزیر پیامدهای منفی دارد. آنها راه دیگری برای تجربه هیجان نمی شناسند و صرفا به لذت ناشی از خشم خود معتاد شده اند.

خشم عادتی ( خشم ناشی از عادت)

خشم ممکن است به عادت های بدی تبدیل شود. کسانی که در این دسته قرار می گیرند اغلب عصبانی اند. چیزهای کوچکی که برای دیگران آزار دهنده نیست، آنها را آزار می دهد. بد اخلاق از خواب بیدار می شونند. در طول روز بدنبال بهانه ای برای دعوا هستند. با مشغله ذهنی به خواب می روند و افکارشان مدام در پی انواع مشاجره ها دور می زند. این افراد در خشم خود گرفتار شده اند و این خشم باعث می شود که نتوانند به کسانی که دوستشان دارند، نزدیک شوند.

خشم اخلاقی

برخی افراد تصور می کنند که انسان هایی پایبند اخلاق اند و هیچگاه اشتباه نمی کنند. براساس همین تفکر اشتباهات و خطا ها را از سوی دیگران می بینند. وقتی دیگران اشتباه می کنند آنها به خود حق می دهند پرخاشگری کنند و با خشم خود به دیگران نشان دهند که کدام کار اخلاقی و درست است. این افراد خود محورند و از افکار گوناگون مردم و اختلاف نظر با آنان، احساس خشم می کنند و برای اثبات درستی تفکر و اندیشه خود با دیگران وارد جنگ می شوند.

تنفر

شدیدترین نوع خشم احساس تنفر است. افرادی که در این گروه قرار می گیرند، بخشیدن افراد را غیرممکن می دانند و از مجرمین و خطاکاران متنفرند. تنفر زمانی آغاز می شود که فرد نمی تواند دلیل اصلی خشم خود را پیدا کند. این خشم در وجود او باقی می ماند و به مرور زمان تبدیل به تنفر می شود. آنها همیشه درصدد مجازات کردن دیگران خطاکاران هستند و این مجازات ها تحت تاثیر عقاید شخصی آنها قرار می گیرد. این افراد احساس می کنند قربانیان بی گناهی هستند. آنها برای خود دنیایی پر از دشمن می سازند و با حرارت و اشتیاق فراوان با آنها مبارزه می کنند.

salamatomehr

 در چه ساعاتی خشم افراد بیشتر بروز می دهد و بی حوصلگی و بی طاقتی آنان به اوج خود می رسد؟

زوجینی که بیشتر  از دیگران جرو بحث دارند بهتر است از این ساعات بیشتر اطلاع داشته باشند تا بتوانند از بروز دعواها و بحث های شدید جلوگیری کنند.

رسیدن به آرامش یکی از و حفظ آن یکی از نشانه‌های یک زندگی موفق زناشویی است و عصبانیت‌ها و پرخاشگری‌های بی موقع عواملی هستند که در تیره و تار شدن این آرامش نقش مهمی ایفا می‌کنند. آیا می‌دانستید در برخی از ساعات شبانه روز آمادگی بیشتری برای بگومگو با همسر و حتی فرزندانتان را دارید.

با ما همراه باشید تا بدانید ساعت خشم چه ساعتی است و چطور باید آن را به سلامت طی کنید؛ بدون اینکه خدشه‌ای به زندگی مشترکتان وارد شود.

ساعت 6 صبح: 

در ساعات اولیه صبح خشم و عصبانیت در کمترین حد ممکن است زیرا عوامل ایجاد عصبانیت چندان وجود ندارد و به دلیل وضعیت فیزیولوژی بدن کمترین میزان هورمون سروتونین در بدن ترشح می‌شود و به همین دلیل آرامشی نسبی در جسم و روان برقرار است. البته ورزش صبحگاهی نیز تا حد زیادی در پیشگیری از عصبانیت‌های به جامانده از اتفاقات روز قبل و بی‌خوابی شبانه موثر خواهد بود.

ساعت 7 صبح:

نباید فراموش کنیم در صورت کاهش قند خون و نزدیک شدن به ساعت صرف صبحانه احتمال بروز عصبانیت شدت می‌گیرد و می‌تواند به بروز خشم منتهی شود. بنابراین خوردن صبحانه اولین قدم برای کنترل خشم و عصبانیت در طول روز خواهد بود. پس سر مسایل کوچک مثل گرم کردن نان با همسر یا فرزندتان بحث نکنید که می‌تواند به یک جنجال خانوادگی بی‌دلیل تبدیل شود.

ساعت 8 تا 10 صبح:

بسیاری بر این باورند این بازه زمانی می‌تواند بیشترین میزان بروز خشم را به دنبال داشته باشد زیرا اوج ساعت ترافیک شهری است و ترافیک عامل مهمی در بروز عصبانیت‌ها محسوب می‌شود. از طرفی گوش دادن به موسیقی‌های خشن مثل انواع راک حین رانندگی مزید بر علت می‌شود و در کنار بحث ترافیک و آلودگی صوتی آستانه تحمل را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و زمینه ساز بروز خشم و عصبانیت افراد می‌شود. در این ساعت از روز از تلفنی حرف زدن با همسرتان خودداری کنید.سلامت و مهر 

ساعت 11 تا 1 ظهر:

 اگر ساعات اولیه شروع کار روزانه با بحث و درگیری همراه باشد به راحتی بستر بروز خشم فراهم می‌شود و اگر فرد گرسنه باشد، شدت عصبانیت هم افزایش می‌یابد. بنابراین خوردن به موقع وعده ناهار و پیشگیری از کاهش قند خون موجب کاهش میزان بروز عصبانیت در محل کار خواهد بود.

ساعت 1 ظهر تا 4 بعداز ظهر:

معمولا در این ساعات شبانه روز احتمال بروز خشم و عصبانیت چندان زیاد نیست و کمترین نزاع ها در این ساعات رخ می‌دهد. اما همچنان مصرف میان وعده برای جلوگیری از کاهش میزان قند خون توصیه می‌شود. البته در فصول گرم و به واسطه دمای هوا افراد در این ساعات آمادگی بروز خشم و عصبانیت را دارند و با کوچکترین اتفاقی خشمگین می‌شوند. بنابراین در فصل تابستان باید به این نکته توجه داشت.

ساعت 4 بعد از ظهر تا 6 بعدازظهر: 

از این بازه زمانی تحت عنوان ساعات خشم یاد می‌شود چرا که ساعات اوج ترافیک شبانگاهی است و خستگی روزانه و آلودگی هوا هم مزید بر علت می‌شود و فرد با کوچکترین تلنگر عصبانی می‌شود و خشم خود را بروز می‌دهد.سلامت و مهر 

ساعت 6 بعدازظهر تا 7 شب: 

در این ساعات خستگی روزانه به اوج خود می‌رسد و میزان بروز خشم هم افزایش می‌یابد. این ساعت معمولا زمانی است که همه خسته از سرکار به خانه برمی‌گردند. پس مراقب بحث‌های ساده باشید تا کدورتی ایجاد نشود.

ساعت 8 شب: 

با نزدیک شدن به زمان صرف شام و کاهش قند خون، آستانه تحمل افراد کاهش می‌یابد و اگر عوامل بروز خشم ایجاد شود، فرد عصبانیت خود را بروز می‌دهد.

ساعت9 تا 10 شب: 

هر چه به زمان خواب و استراحت نزدیک می‌شویم، از میزان تنش‌ها کاسته می‌شود و شاهد کمترین میزان بروز خشم افراد خواهیم بود اما اگر در طول روز خشمگین شده باشیم این خشم ممکن است تا فردای آن روز هم ادامه پیدا کند و صبح روز بعد با خشم خفته‌ای از خواب بیدار شویم. از طرفی تماشای فیلم‌های خشن تلویزیونی نیز به طور مستقیم روی سلامت روانی افراد موثر است و میزان ترشح سروتونین را افزایش می‌دهد و زمینه را برای بروز عصبانیت فراهم می‌کند. بنابراین برای کاهش میزان خشم در این ساعات گوش دادن به یک موسیقی ملایم و تماشای برنامه‌هایی که زمینه خشونت ندارند، توصیه می‌شود. اگر قرار است درباره موضوعی با همسرتان صحبت کنید این ساعات بهترین زمان ممکن است.

ساعت 11 شب: 

اگر بخواهیم خواب بی تنش و آرامی داشته باشیم باید مقدمات لازم برای خواب شبانه فراهم شود چرا که یک خواب آشفته مقدمات عصبانیت روز بعد را فراهم می‌کند. بنابر این توصیه می‌شود که قبل از خواب حتما یک لیوان شیر گرم بخورید و محیط خانه را از نظر تهویه و نور بررسی کنید تا خوابی آرام داشته باشید.salamatomehr 

ساعت 12 شب تا 4 صبح:

شاید فکر کنید زمانی که در خواب هستید، هیچ عاملی برای بروز خشم در شما وجود ندارد اما کاملا اشتباه می‌کنید چرا که اگر محیط خواب شما عاری از هر گونه سر و صدا و نور اضافی باشد، خواب آرام و بی تنشی خواهید داشت و یک روز پرتنش را تجربه نخواهید کرد.

ساعت 5 صبح:

این ساعت برای بسیاری از افراد زمان نیایش و راز و نیاز با خداست و تاثیر به سزایی در آرامش روحی افراد دارد و بسیاری از متخصصان بر این باورند عبادت صبحگاهی تا حد بسیار زیادی در کاهش تنش‌ها و عصبانیت های روزانه موثر است و آستانه تحمل افراد را افزایش می‌دهد.

افرادي كه در كنترل خشم مهارت دارند:

-         مراقب اند خشم به عصبانيت بدل نشود

-         بدون متهم كردن طرف مقابل مسئوليت احساسي خود را مي پذيرد

-         بجاي قضاوت درباره شخصيت فرد مقابل درباره ي موقعيت خشم برانگيز صحبت مي كنند.

-         سعي مي كنند كه احساس خشم به درازا نكشد.

-         مي تواند با طرف مقابل بدون اينكه كنترل خود را از دست بدهند صحبت كند و حرفهايي مي زنند كه از گفتن آن پشيمان نشوند.

مرحله اول مهارت كنترل خشم:  خودآگاهي هيجاني

منظور اين است كه فرد به هيجان خود آگاهي داشته باشد و بفهمد عصباني شده است. آگاهي نداشتن از احساسهايي مثل خشم باعث ميشود خشم بوجود آورنده ي رفتار شود و به احتمال زياد رفتاري كه ناشي از اين هيجان باشد رفتار صحيحي نخواهد بود. مرحله اول خودآگاهي هيجاني گفتن جمله اي مثل من الان عصباني ام يا الان ناراحت شده ام و مرحله ي دوم اين است كه به علت خشم خود پي ببريم. در ظاهر فكر ميكنيم اتفاقات بيروني باعث خشم مي شوند اما در واقع افكار ناكارآمد علت اصلي خشم اند.

(محرك هاي بيروني به شكل طبيعي زمينه ي خشم و ناراحتي ما را فراهم ميكنند چون ما را از زسيدن به اهداف مان باز ميدارند، اما خود ما بوسيله افكار ناكارآمدمان موجب عصبانيت و پرخاشگري مي شويم.)salamatomehr 

-         آيا هميشه همه ي افراد بايد صحيح رفتار كنند؟

-         آيا من هيچ گاه در برابر ديگران اشتباهي نكرده ام؟

-         آيا به صِرف اينكه اينكه فرد بي ادب، بي عاطفه يا پرو باشد من حق دارم هر طور خواستم برخورد كنم؟

مرحله دوم مهارت كنترل خشم:   خنثي كردن خشم

دو شيوه كلي خنثي كردن: بلند مدت ، كوتاه مدت.

روشهاي بلند مدت:

شيوه هاي بلند مدت باعث مي شود در دراز مدت آستانه ي تحمل ما در موقعيت هاي خشم برانگيز افزايش يابد. شيوه هايي مثل:

- ورزش هاي هوازي (دويدن، شنا كردن، دوچرخه سواري)

- آرميدگي (Relaxation)

- پيش بيني (خستگي، گرسنگي، تغييرات هورموني در دوره هاي بلوغ، عادتهاي ماهيانه و زايمان، دردهاي مزمن يا حاد، وابستگي جسمي يا رواني به موادي مثل نيكوتين، الكل و ...)

- تخليه ي احساسات منفي گذشته (كم اثر كردن احساسات منفي و خشمگينانه نسبت به موقعيت هاي گذشته).

روشهاي كوتاه مدت:

روشهاي بلند مدت در آينده جواب مي دهد. ما به روشهايي هم نياز داريم كه سريع تر به نتيجه برسد.

- خودآگاهي هيجاني (من در حال حاضر چه احساسي دارم: عصباني ام.)salamatomehr 

- تنفس عميق

- روش هاي حواس پرتي (شمردن اعداد، به ياد آوردن شهر، به ياد آوردن يك خاطره يا تصوير خوشايند، به يادآوردن يك لطيفه.)

- رفتار قاطعانه

افراد در برابر موقعيتهاي خشم برانگيز اغلب به 4 حالت واكنش نشان مي دهند:

منفعلانه: خشم خود را فرو مي خورند.

پرخاشگرانه: خشم خود را ابراز مي كنند.

منفعل- پرخاشگر: به صورت نامشخص خشم خود را از طريق کله شق بازی، اشكال تراشي، پشت گوش انداختن و ... نشان مي دهند.

قاطعانه: ابتدا خشم خود را كنترل مي كند و بعد هم بدون احساس ترس و پرخاشگري با فردي كه موجب خشم اش شده گفتگو مي كند.

ده ويژگي براي برخورد قاطعانه:

    1)            اظهار نمودن احساسات و هيجانات

    2)            احترام به حقوق ديگران

    3)            صداقت

    4)            مستقيم صحبت كردن

    5)            مساوات و سودرساني

    6)            كلامي (بيان احساس، بيان درخواست ها، عقايد و ...)

    7)            غير كلامي (تماس چشمي، صدا، حالات بدني، گوش دادن و زمان بندي).

    8)            تناسب با فرد و موقعيت (جهان شمول نيست)

    9)            مسئوليت پذيري اجتماعي

   10)            آموخته شده (ارثي نيست)

چند رهنمود براي رفتار قاطعانه كلامي:

    1-            با اظهارات مثبت آغاز كنيد.

    2-            صريح باشيد

    3-            ديگران را به اين خاطر كه شما را عصباني كرده اند سرزنش نكنيد.

    4-            به مسئوليت هاي خود اذعان كنيد.

    5-            از كوچك نشان دادن خود پرهيز كنيد.

    6-            گله و شكايت هاي گذشته را زنده نكنيد.

    7-            از موعظه كردن و درس اخلاق دادن بپرهيزيد.

    8-            پاي شخص سوم را وارد ماجرا نكنيد.

    9-            بجاي انتقاد از تمام شخصيت طرف مقابل از رفتار خاص او انتقاد كنيد.

    10-            از شوخ طبعي بپرهيزيد.

   11-            از زبان قاطعانه (كلامي و غير كلامي) استفاده كنيد.

  محمد کفاش روان شناس بالینی 

منابع :

 http://www.delgarmee.blogfa.com/post/47

http://www.iran.pezeshk.us/archives/69380

http://www.tebyan.net/newmobile.aspx/index.aspx?pid=198241