شناخت حرفه ایی مشکلات نوجوانان و راهکارهای درمانی

از نظر روانشناسان، دوره نوجوانی از سن 12 تا 18 سالگی میباشد. البته در اذهان عمومی سنین 12 تا 15 سالگی دوره راهنمایی تحصیل مطرح است. براساس تحقیقات موجود میانگین سن بلوغ برای دختران 5/12 تا 5/14 سالگی و برای پسران 14 تا 15 سالگی میباشد. البته عواملی از قبیل وراثت، خانواده، وضعیت جسمانی، آب و هوا، تغذیه، فرهنگها، حتی بهره هوشی در زودرسی بلوغ موثر هستند.

مهمترین وظیفه مربیان در تعلیم و تربیت، شناخت خصایص و ویژگیهای نوجوانان در دوران مذکور میباشد.

ویژگیها و خصایص رشد و تکاملی نوجوان

از لحاظ بدنی

وزن به سرعت افزایش مییابد، تغییرات بدنی و فیزویولوژیک کاملا آشکار و محسوس میشود، در نتیجه ظهور تغییرات بدنی و فیزیولوژیک، اضطراب حرکتی پیدا میشود، اشتهای غذایی زیاد در نوجوان پیدا میشود، خصایص جنسی به سرعت رشد و نمو میکنند و دختران حدود دو سال زودتر از پسران علائم بلوغ نشان میدهند، گاهی برای مدتی کیفیت کار غدد نامتعادل میشود، رشد و نمو استخوان بندی تقریباً کامل میشود و بلندی قد و قامت به حداکثر میرسد، هماهنگی عضلانی بهتر میشود، قلب در آغاز نوجوانی به سرعت رشد میکند.

از لحاظ شناختی(ذهنی)

نوجوان آرمانها و ایده آل های عالی را دنبال میکند و دارای هدفهای شخصی و اجتماعی میشود، قدرت تشخیص و تمیز در نوجوان افزایش مییابد، به موضوعها و مسائل اخلاقی، فلسفی و دینی علاقه مند میشود و در بعضی از نوجوانان یک نوع شک دینی پیدا میشود، نوجوان گاهی با والدینش به مجادله و مناقشه میپردازد و نمیخواهد عقاید آنها را بپذیرد، ذهن نوجوان به علت مشکلات روانی، که از خصایص طبیعی این مرحله میباشد، همیشه مشغول است و نمیتواند راه حل روشنی برای آنها پیدا کند، نوجوان بیشتر در جهان تخیل زندگی میکند، استعدادهای خاص هنری ظاهر میشوند، نوجوان کارهایی را شروع میکند ولی همیشه آنها را تا پایان ادامه نمیدهد و ناتمام میگذارد، رغبتهای شغلی در نوجوان ظاهر میشوند و او به تشخیص و انتخاب بین مشاغل گوناگون میاندیشد و با همگنانش مشورت میکند، دایره شناخت و تجارب نوجوان افزایش مییابد.

از لحاظ عاطفی

نوجوان به جاذب و جالب بودن وضع ظاهریش بسیار علاقه مند است، بی ثباتی عاطفی دارد و خود را (همه چیز دان) یا به اصطلاح (علامه دهر) میپندارد، تغییرات ظاهری بدنی و فیزیولوژیک، موجب احساس شرم در نوجوان میشود، از مورد استهزای دوستان قرار گرفتن نگران است و میترسد، برای استقلال و اتکای به خود میکوشد، به مطالعه و گوش کردن به رادیو و تماشای فیلم تمایل بیشتری دارد، به افرادی که او را دوست دارند و احترام میگذارند بیشتر اظهار علاقه میکند، تقریبا از همه چیز انتقاد میکند، هر گونه توهین و سرزنش باعث ناراحتیهای عاطفی نوجوان میشود، نوجوان به سرعت متأثر میشود و برای اظهار تاثرش به کارهایی اقدام میکند، لیکن بزودی پشیمان میشود و در صحت کارها یا اقدامهایش تردید میکند و به سرزنش خویشتن میپردازد، وقتی عصبانی و خشمگین میشود در گوشه ای مینشیند و به گفتگوی درونی و گاهی گریه متوسل میشود.

از لحاظ اجتماعی

قهرمان پرور است و با یک نفر بزرگسال که بیشتر مورد تمجید و ستایش مردم است، همانندسازی میکند، به پذیرفته شدن در گروههای اجتماعی بسیار علاقه مند است، به مستقل شدن از خانواده اش تمایل نشان میدهد و این نخستین گام او برای زندگی بزرگسالی است، به پذیرش مسئولیت گروهی و شرکت در فعالیتهای جمعی واکنش مساعد نشان میدهد، نوجوان میکوشد مقام منزلت خاصی بین دوستان و همسالانش کسب کند، رفتار و خصایل اجتماعی او ظاهر میشوند، علیه بعضی از آداب و رسوم اجتماعی قیام میکند و از این کارش لذت میبرد، دوست دارد که بیشتر اوقات خود را با همسالانش بگذارند.سلامت و مهر

نیازهای نوجوان

1- نیاز به محبت (از طرف اطرافیان).

2- نیاز به تعلق خاطر (به گروهها).

3- نیاز به موفقیت (در زندگی و تحصیل).

4- نیاز به پذیرفته شدن (احساس ارزشمندی).

مشکلات جوانان

اول مشکلات بدنی شامل: احساس خستگی، عدم تناسب اندام، محرومیت از خواب، ظهور تمایلات جنسی و چگونگی ارضای آن.

دوم مشکلات شخصیتی شامل: احساس حقارت و کمرویی، عصابنیت فوری، نگرانی از عدم پذیرفتگی، هیجان افراطی.

سوم مشکلات خانوادگی شامل: احساس تنهایی، مشاجره با اعضای خانواده، محدودیت آزادی، احساس فاصله زیاد با والدین و فقدان افراد صمیمی برای بازگو کردن مشکلات.

چهارم مشکلات اجتماعی شامل: ترس از قبول مسئولیت، ترس از همانند سازی، احساس نگرانی از عدم موفقیت، ناشیگری در برقراری روابط اجتماعی.

پنجم مشکلات دینی و اخلاقی شامل: ترس از مرگ، تردید در اعتقادات دینی، علاقه مندی به کسب اطلاعات دینی، نداشتن معیار صحیح برای الگوبرداری.salamatomehr

ششم مشکلات مدرسه ای شامل: ترس از سرزنش و تنبیه معلمان، ناتوانی در تمرکز حواس، ترس از امتحان، تنفر از بعضی از معلمان و دروس.

هفتم مشکلات انتخاب شغل شامل: نگرانی از موفقیت اینده شغلی، ناتوانی در تشخیص شغل مناسب، نگرانی از درآمد برای زندگی آتی.

توجه به چند نکته در حل مشکلات نوجوانان:

مسئله نوجوانان یک مسئله ریاضی نیست که با یک فرمول حل شود.

طرح مسئله نوجوانان نباید طوری وانمود شود که احساس کنند یک بیماری وحشتناک و خطرناک دارند.

نخستین مسئول حل مسئله خود نوجوان است. وظیفه والدین و معلمان راهنمایی و هدآیت اوست.

وظایف آموزش و پرورش(با عنآیت به تفکیک جنسیت:)

برنامه ریزی آموزشی و تربیتی متناسب با ویژگیهای بدنی، عاطفی، شناختی و اجتماعی نوجوان دختر و پسر.

ایجاد زمینه های مساعد تعامل با خانواده ها با آموزش اولیا (مادران و پدران.)

غنی سازی اوقات فراغت نوجوانان با عنآیت به استعداد و علاقه دختران و پسران.

توسعه فعالیتهای پژوهشی و تحقیقات در مدارس متناسب با ظرفیتهای فکری و ... دختران و پسران.

عوامل موثر در ایجاد مشکل در نوجوانی و جوانی و اوقات فراغت

عوامل موثر در ایجاد مشکل در نوجوانی و جوانی عبارتند از عوامل زیستی، محیطی و روانی.

عوامل زیستی

عوامل زیستی موثر در ایجاد مشکلات نوجوانان و جوانان به دو دسته تقسیم میشود:

بلوغ جسمی و جنسی که در اثر ترشح هورمونهای مختلف در نوجوانان صورت میگیرد.

بیماریها.

عوامل محیطی

عوامل محیطی موثر در ایجاد مشکلات در نوجوانان و جوانان به 3 دسته تقسیم میشود:

محل زندگی یا خانه و مدرسه:

عدم تفاهم، ناهماهنگی فکری و ناهماهنگی ارزشها.

مسائل فرهنگی- اجتماعی- اخلاقی و دینی:

اختلاف سطح فرهنگی بین والدین و فرزندان، نداشتن اعتقادات مشخص دینی، عدم شکلگیری مناسب ارزشها و باورها.

دوستان:

رفتار دوستان، روابط با دوستان.

عوامل روانی

عوامل روانی موثر در ایجاد مشکلات شامل درونی و بیرونی فرد میباشد.

الف) عوامل روانی شامل:

اختلاف ذهنی (ممکن است نوجوان از نظر هوشی، توانایی درک مسائل را نداشته و یا مسائل را در نظر خود بزرگ جلوه دهد و یا توانایی تفکیک مسائل را از یکدیگر نداشته باشد و یا فاقد تجربه و مهارتهای لازم برای رفع مشکلات خویش باشد).

عدم دسترسی به اطلاعات کافی در زمینه های مختلف فرهنگی- اجتماعی- اقتصادی- سیاسی و اخلاقی، که موجب میگردد که فرد قادر به حل مسائل خود به طریقه مناسب نباشد.

نداشتن آگاهی لازم جهت تشخیص مشکلات.

عدم شناخت شخصیت خود: گاهی اوقات نوجوان شناخت کافی از خود ندارد.

عدم شناخت راههای برخورد با مشکلات و ارائه راه حلها: نوجوان باید بداند که در برخورد با مشکلات، چگونه آنها را درجهبندی کرده و برای هر کدام راه حل مناسب پیدا کند. اختلالات شخصیت نوجوانی از قبیل رفتارهای هیجانی و ضد اجتماعی.

بنابراین در دوران نوجوانی، والدین و مربیان میبایستی تلاش نمایند تا اطلاعات و دانستنی های کافی و منابع مناسبی را در اختیار نوجوانان قرار دهند و با افزایش سطح دانش و آگاهی نوجوان قدرت و تجزیه و تحلیل مسائل در وی افزوده خواهد داشت و بالا رفتن توانمندیهای آنها سبب خواهد شد که آنها کمتر دچار مشکلات گردند.salamatomehr

روشهای شناخت مسائل جوانان

مشاهده مستقیم: با تحت نظر داشتن رفتارهای فرد میتوان به مشکلات وی پی برد.

مصاحبه تخصصی: که توسط روانشناس انجام میشود.

اجرای پرسشنامه: با تهیه پرسشنامه و اجرا آنها میتوان مشکلات جوانان را در آموزشگاه، جامعه و خانواده بررسی نمود.

مصاحبه با والدین.

مطالعه موردی.

سرگذشت نگاری یا تحلیل یادداشتها و دفترچه خاطرات فرد.

منابع و مآخذ:

شعاری نژاد، علی اکبر، نقش فعالیتهای فوق در تربیت نوجوانان، انتشار اطلاعات.

نوابی نژاد، شکوه، سه گفتار درباره راهنمایی و تربیت فرزندان، انتشارات انجمن اولیاو مربیان.

کاردان، علی محمد، مراحل تربیت، انتشارات دانشگاه تهران.

لطف آبادی، روانشناسی درمان بلوغ، انتشارات سازمان ملی جوانان.

17 راهکار برای مشکلات نوجوانان

1- شناخت شخصیت نوجوان:

ما والدین با شناخت ویژگی‌های دوره نوجوانی بسیاری از رفتارهای ناخوشایند آنان را غیرطبیعی نپنداریم که موجب بروز عکس‌العمل در ما شود و به تیرگی روابط با نوجوان نیانجامد.salamatomehr

2- استفاده از روش تغافل (نادیده گرفتن):

از موثرترین روش‌های تربیتی در این دوره «روش تغافل» است. یعنی مسائل و مشکلات نوجوان را بزرگ نشان ندهیم که در او ایجاد وحشت نماید و یا او را به لحاظ رفتارهایش دائم باز خواست ننمائیم بلکه نوجوان بایستی همواره در حالت خوف و رجاء باشد.

3- ایفای نقش راهنمایی، بجای دستوری:

در برخورد با مسائل نوجوان بهتر است از خودش کمک بگیریم یعنی این واقعیت را بداند که نخستین مسئول حلّ مشکل او، خودش است و برای حل آن باید اقدام نماید و ما والدین فقط وظیفه ی راهنمایی او را داریم که از عواقب تصمیم خودش مطلع شود.

4- آموزش:

مهمترین دلیل ترس و اضطراب از هر موضوعی جهل و ناآگاهی نسبت به آن موضوع می‌باشد که ضروری است برای کاهش ترس و اضطراب‌های نوجوانی آموزش‌های لازم در مورد بلوغ، دوست‌یابی، حل مساله، گذراندن اوقات فراغت، برنامه‌ریزی درسی و مواردی از این قبیل به نوجوان آموزش داده شود.

5- برقراری رابطه دوستانه و عاقلانه:

ما والدین با مراقبت دوستانه و عاقلانه خود احساس ایمنی و اطمینان را در وجود نوجوان ایجاد می‌کنیم.

6- اعتماد سازی:

باید بیاموزیم که چگونه حس اعتماد نوجوان را نسبت به خودمان جلب و جذب کنیم، چنانچه اعتماد میان نوجوان و والدین کمرنگ شود او برای حل مسائل خود به دیگران مراجعه می‌کند.

7- ارتباط کلامی مقدمه ارتباط عاطفی:

ما والدین با تنظیم ساعات کار خود و بسترسازی مناسب در منزل بایستی فرصت کافی برای «ارتباط‌های کلامی» با اعضای خانواده به ویژه نوجوان را فراهم آوریم چرا که ارتباط کلامی خود مقدمه «ارتباط عاطفی» است که نوجوان سخت به آن نیازمند است.

8- تاکید بر محبت و پرهیز از خشونت:

ارتباط با نوجوان اگر بر اساس عشق و علاقه و صمیمیت استوار باشد اعتماد به نفس را در او تامین و تضمین می‌نماید و اگر بافشار و خشونت همراه باشد ممکن است موجب اختلال عصبی و دشواری‌های روانی در او شود.

9- الگوهای رفتاری والدین:

نوجوان علاقمند است که والدین دارای شخصیتی مستحکم و با ثبات و پایدار باشند چون به اتکاء شخصیت و همانند سازی آنان نیازمند است و توجه والدین به الگوهای رفتاری خود مورد تاکید است.سلامت و مهر

10- پرهیز از مناقشات خانوادگی:

خانه بایستی محل آرامش و امن و مستحکمی برای اعضاء خانواده به ویژه نوجوان باشد و مناقشات و جرو بحث‌ها و دعواهای علنی والدین به آن لطمه نزند و بهانه گریز نوجوان از خانواده را فراهم نیاورد.

11- گوش دادن:

با نوجوان صحبت کنیم و به سخنان او با علاقه گوش فرا دهیم و بدانیم که خوب گوش کردن به حرف‌های نوجوان رمز ارتباط موثر با اوست.

12- تکیه بر نقاط قوت:

با مشاهده ی برخی ضعف‌ها، نوجوان را تحقیر و سرزنش و یا با دیگران مقایسه‌اش نکنیم بلکه بیشتر سعی نمائیم برای از بین بردن ضعف‌هایش قوتش را تجلی بخشیم.

13- انتظار به اندازه:

با کسب شناخت همه جانبه از نوجوان به اندازه ی توان و ظرفیت وجودیش از وی انتظار داشته باشیم.

14- اجازه خطا کردن به‌ نوجوان بدهیم:

نوجوان بایستی بیاموزد که از مشکلات گریزان نباشد بلکه برای حل مشکلاتش به دنبال کشف راه حل باشد و این زمانی است که اجازه خطا کردن را به او بدهیم تا از خطا کردن احساس گناه نکند و بتواند فرصت یافتن راه حل را بیابد.

15- مشورت با نوجوان:

نوجوان در اندیشه ی مستقل شدن است بنابراین نبایستی عقاید خود را بر او تحمیل کنیم بلکه بایستی او را تحمل کرد و با مشورت گرفتن از او در امور خانه در کسب استقلال یاریش کنیم.

16- فعال بودن نقش پدر در تربیت نوجوان:

همان‌گونه که «مادر» نخستین گذرگاه کودک و نوجوان به زندگی اجتماعی است آنچه که بسیار مورد نیاز یک نوجوان است وجود «پدری» است که خانواه بتواند بر او تکیه کند. «پدری» که گرم، مهربان و پرشور باشد.

17- پذیرش بدون قید و شرط نوجوان:

نوجوان را همانطور که نشان می‌‌دهد بپذیریم نه ‌آن‌طور که در رویا و تخیل خود تصور می‌کنیم و بدانیم اگر نوجوان در خانواده مورد احترام قرار گیرد، یاد می‌گیرد خودش را آن‌طور که هست بپذیرد.

منبع:انجمن علمی و آموزشی مدرسین آموزش خانواده شهر تهران