نقش آموزش "كاهش استرس بر اساس هشياري MBSR" در كاهش سوانح هواپيمايي
سحر طاهباز، دكتراي روان‌شناسي سلامت دانشگاه تهران
اميرحسين ايماني، كارشناس ارشد مشاوره دانشگاه تورنتو
هر ساله شاهد سوانح هواپيمايي بسياري هستيم و در بسياري از اين سوانح، در كنار مشكلات فني هواپيما يكي از مشكلات تفكربرانگيز خطاهاي انساني در تصميم‌گيري توسط خلبانان و ساير مسئولين پرواز است. مشكلات توجه‌ي يكي از عمده‌ترين مشكلاتي به شمار مي‌روند كه در تصميم‌گيري در مواقع بحراني ميتوانند مداخله نمايند. به طور عمده دو نوع اختلال توجه ميتوانند به ويژه براي افرادي كه به مشاغل پراسترس اشتغال دارند مشكل‌ساز شوند.
1- تثبيت:
تثبيت نشان دهنده‌ي محدود شدن دامنه‌ي توجه فرد به يك محرك خاص و ناتواني در توجه به ساير محرك‌هايي است كه همزمان در دامنه‌ي توجه فرد قرار دارند و گاهي درتصميم‌گيري موثر بسيار بااهميت به شمار مي‌روند. به عنوان مثال، هنگامي كه به دليل تاخير پرواز تمام توجه خلبان و يا ساير كاركنان پرواز به سرعت بخشيدن به فرايند take-off معطوف مي‌شود، فرايند تثبيت اتفاق افتاده و احتمال ناديده گرفتن ساير مشكلاتي كه ممكن است در همان لحظه وجود داشته باشند افزايش مي‌يابد.
2- آرميدگي:
آرميدگي معمولاً به دنبال دوره‌هاي تمركز و توجه بسيار بالا رخ مي‌دهد. به عنوان مثال، پس از انجام حركتي كه به دقت و توجه بسيار بالايي نياز داشته است، ممكن است ذهن خلبان براي مدتي اندك وارد استراحت شود و در اين مدت نتواند به محرك‌هاي وارده به طرزي موثر پاسخ دهد.
حلقه‌ي مفقوده‌اي كه در تمامي موارد ذكر شده مي‌تواند ميزان خطاي انساني را در سوانح هوايي كاهش دهد مهارت "هشياري" است. هشياري به معناي توجه و آگاهي لحظه به لحظه از تمامي محرك‌هاي محيطي و دروني (افكار، عواطف، حسهاي بدني) است. كسب اين مهارت كار چندان ساده‌اي نيست و نياز به آموزش و تمرين منظم دارد.سلامت و مهر
تمام آموزشهاي دوران خلباني شامل مهارت‌هاي مقابله با نقص فني هواپيما و يا ساير مشكلات اورژانسي است كه ممكن است با آن مواجه شوند. اما نكته اينجاست كه به هنگام وقوع يك رخداد ناگهاني، تغييرات فيزيولوژيكي بسياري در افرادي كه تحت اين بحران قرار گرفته‌اند رخ مي‌دهد. و در چنين حالتي، خلبان و نيز ساير مسئولين پرواز نيازمند حركات دقيق و ظريف دست و پا و نه حركات زمخت بدني- و نيز ذهني شفاف به منظور تصميم‌گيري درستاند. بنابراين، واكنش‌هاي طبيعي به منظور بقا در شرايط بحراني – جنگ و گريز- ميتوانند باعث از دست رفتن كنترل فرد بر شرايط شوند. بنابراين، در چنين شرايطي فرد نيازمند يك گزينه‌ي "غيرطبيعي" است: فرار نكردن از موقعيت و نيز نجنگيدن با آن، بلكه كنترل آن را به دست گرفتن. در اين شرايط، فرد بايد بتواند در درجهي اول كنترل بدن خويش رابه دست گيرد:
- آگاه شدن از نرخ تنفس
- نفس‌هاي آرام و عميق كشيدن
- آگاه شدن از تنشهاي عضلاني و رها كردن آنها
تمامي موارد يادشده نيازمند آموزش و تمرين هشياري به عنوان مهارت آگاهي لحظه به لحظه از وقايع دروني و بيروني است. دورهي آموزش كاهش استرس بر اساس هشياري MBSR دورهاي هشت هفته‌اي است كه در طي آن آموزشهاي متعددي به منظور افزايش آگاهي فرد از حوزه‌هاي مختلف تجارب خويش صورت مي‌گيرد. اين دوره شامل سه تمرين اصلي است كه شامل: تمرين معاينه‌ي هشيارانه بدن (آگاهي لحظه به لحظه نسبت به حسهاي بدني خود بدون قضاوت و عكس‌العمل نشان دادن نسبت به آنها)، كشش‌هاي بدني هشيارانه (آگاهي لحظه به لحظه نسبت به تغييرات حسهاي بدني در حين حركات بدني ملايم و آرام) و نشست هشيارانه (آگاهي لحظه به لحظه نسبت به جريان افكار و عواطف فرد بدون درگير شدن در آنها و يا عكس‌العمل نشان دادن نسبت به آنها) است. تمامي مهارت‌هاي ياد شده با توجه به توضيحات ذكر شده در بالا ميتوانند مهارت مسئولين پرواز را جهت حفظ آرامش و اتخاذ تصميمات موثرتر و درست‌تر در حين بروز بحران تقويت كنند.
منبع:
Cyril Bouquet, Ben bryant(2009). To avoid serious crashes, you have to be mindful. Forbes, April 21.
salamatomehr
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
دیدگاه خود را بیان کنید