پاسخ به 50 مورد از سوالات رایج تخصصی در زمینه اسکیزوفرنیا

 ۱- اسکیزوفرنیا چیست؟

اسکیزوفرنیا یا روان گسیختگی شایع ترین نوع روان پریشی است و نوعی جنون(psychosis) به حساب می آید. به باور روانپزشکان فرد اسکیزوفرنیک قابلیت تمیز دادن بین افکار، ایده ها و تصورات قوی خودش و واقعیت را ندارد. این بیماری نوعی بیماری روانی با منشاء نامشخص و علایم متغیر می باشد.

۲- اصطلاح اسکیزوفرنیا را چه کسی برای این بیماری وضع کرد؟

یوجین بلولر روانپزشک سوییسی واژه اسکیزوفرنی را در جهت دفاع از روانکاوی فروید وضع کرد.

۳- منشاء اصطلاح اسکیزوفرنیا چیست و به چه معنا می باشد؟

اصطلاح اسکیزوفرنیا توسط یوجین بلولر از ترکیب دو واژه یونانیshizein (دو نیم کردن، گسستن) وphrenos (فکر، اندیشه) وضع شده است.

۴- آیا اسکیزوفرنیا مشکلی نوپدید برای خانواده های امروز است؟

علایم این بیماری در گذشته های دور نیز شناخته شده بود. ولی پیشینیان تعبیرهای اسطوره ای برای آن داشتند. در گذشته به روان گسیختگی (جنون جوانی) می گفتند. پیشینیان می گفتند دیوانه کسی است که دیو را می بیند و مجنون کسی است که جن را می بیند. این همان روان گسیختگی است. روان گسیختگی نوعی از بیماری است که بیمار، موجودی را می بیند که دیگران نمی بینند و مردم به این دلیل که آن موجود مورد ادعا را نمی بینند به فردی که آن موجود را می بیند مجنون یا دیوانه می گویند. به این بیماری در قدیم دیوانگی یا جن زدگی یا آل زدگی می گفتند.سلامت و مهر

۵- آیا استفاده از واژه هایی چون جنون و دیوانگی در مورد بیماران اسکیزوفرنیا مورد تایید می باشد؟

روان پزشکان استفاده از این دو اصطلاح را نمی پسندند زیرا دارای بار ارزشی منفی است و موجب انگ زنی می شود، گرچه گاهی مجبورند برخلاف میل خویش و برای تفهیم برخی موضوعات به این دو اصطلاح اشاره کنند. متاسفانه برخی از افراد در کشور ما بدون در نظرداشتن کرامت انسانی به این اشخاص، دیوانه خطاب می کنند.

۶- میزان بروز و شیوع بیماری اسکیزوفرنیا در دنیا چه قدر می باشد؟

میزان بروز سالانه اسکیزوفرنیا سه در ده هزار و میزان شیوع نقطه ای آن در حدود چهار در هزار می باشد.

۷- شیوع بیماری اسکیزوفرنیا در ایران چگونه می باشد؟

در ایران سالانه بیست هزار نوجوان و جوان به این بیماری مبتلا می شوند و هم اکنون بیش از ۲۵۰ هزار نفر از جمعیت ایران مبتلا به اسکیزوفرنیا هستند.

۸- اسکیزوفرنیا در چه سنی بروز می کند؟

اسکیزوفرنیا در مردان در مجموع اندکی زودتر (بیشتر بعد از بلوغ) و در زنان مقداری دیرتر (بالای بیست سالگی) رخ می دهد و بیشتر بین ۱۸ تا ۳۰ سالگی رخ می دهد.

۹- وقوع اسکیزوفرنیا در سنین جوانی چه پیامدهایی در پی خواهد داشت؟

اسکیزوفرنیا اغلب از دوران نوجوانی و ابتدای جوانی شروع می شود و به همین خاطر از آن به نام جنون جوانی یاد می کنند. در نتیجه این بیماری فرد را در بارورترین سال های زندگی مبتلا می کند و نیز مانع از تحصیل، ازدواج، اشتغال و آموزش مهارت های اجتماعی می شود. با این تفاصیل اسکیزوفرنیا یکی از عمده ترین معضلات سیستم بهداشتی کشور است.

۱۰- اسکیزوفرنیا در کدام جنس شایع تر است؟

بیماری اسکیزوفرنیا در بین هر دو جنس (زن و مرد) تقریبا یکسان است.

۱۱- علت ایجادکننده اسکیزوفرنیا چیست؟

علت اصلی اسکیزوفرنیا هنوز ناشناخته مانده است. می توان گفت که عامل ارثی یا ژنتیک در اسکیزوفرنیا نقش دارد. ساختار شیمیایی غیرطبیعی مغز نیز ممکن است به ایجاد اختلال کمک کند. استرس های بسیار شدید در زندگی را نیز در به وجود آمدن این اختلال دخیل دانسته اند. بسیاری از بیماری ها، مثل بیماری قلبی، در نتیجه تداخل و ترکیبی از عوامل ژنتیکی، رفتاری و ... به وجود می آیند و شاید این امر در مورد اسکیزوفرنیا نیز صادق باشد.

۱۲- عامل ارثی (ژنتیک) در ایجاد اسکیزوفرنیا چه نقشی دارد؟

از دیر باز، اسکیزوفرنی به عنوان یک بیماری خانوادگی شناخته شده است. کسانی که دارای وابسته نزدیکی هستند که به اسکیزوفرنی ابتلاء دارد، بیشتر در معرض دچار شدن به این اختلال هستند تا کسانی که چنین وابستگانی ندارند. از طرفی به نظر می رسد که احتمالاً چند ژن در ایجاد زمینه رشد این اختلال دخالت دارند.

۱۳- احتمال ابتلا به اسکیزوفرنیا در افراد با سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری چگونه می باشد؟

کودکی که والدینش اسکیزوفرنی دارند ۱۲٪ خطر ابتلاء به این بیماری دارد. این احتمال برای جفت دوقلوی فردی که اسکیزوفرنی دارد، ۴۰ تا ۵۰ درصد است. به طور کلی، احتمال ابتلاء به اسکیزوفرنی در کل جمعیت در حدود یک درصد است.

۱۴- عوامل موثر بر ایجاد اسکیزوفرنیا کدامند؟

علاوه بر ژنتیک و عامل ارثی به نظر می رسد عواملی چون مشکلات پیش از زایمان نظیر عدم تغذیه مناسب جنین یا عفونت رحم، و بسیاری محرک های تنش زای نامشخص دیگر در ایجاد اسکیزوفرنی نقش داشته باشند.

۱۵- تعیین ژن های ایجاد کننده اسکیزوفرنیا چه فایده ای خواهد داشت؟

تعیین ژن های مشخصی که در ایجاد اسکیزوفرنی دخالت دارند، سرنخ های مهمی را درباره این که چه اختلالاتی در مغز پیش می آید که به پیدایش این بیماری می انجامد، به دست خواهد داد و پژوهشگران را به تولید داروها و روش های درمانی جدیدتر و بهتر رهنمون خواهد ساخت.

۱۶- آیا اسکیزوفرنی با یک عیب و نقص شیمیایی در مغز ارتباط دارد؟

دانش اولیه درباره شیمی مغز و ارتباط آن با اسکیزوفرنیا به سرعت در حال گسترش است. انتقال دهنده های عصبی (موادی که ارتباط بین سلول های عصبی را ممکن می سازند) در ایجاد اسکیزوفرنیا دخالت دارند. به احتمال زیاد، هر چند هنوز به طور قطعی مشخص نشده است، اسکیزوفرنیا با عدم تعادل در سیستم های شیمیایی پیچیده و هم پیوند (دارای ارتباط متقابل) مغز ارتباط دارد.

۱۷- نقش عوامل روانی و رفتاری در ایجاد اسکیزوفرنیا چگونه می باشد؟

سابقا بر نقش رفتار والدین در ایجاد اسکیزوفرنیا بیشتر تاکید می شد اما به تدریج مشخص شده است که این مورد اثری در این امر ندارد. اسکیزوفرنیا بیشتر یک سندرم (نشانگان) است و بیشتر عوامل بیولوژیک و مغزی در ایجاد آن دخالت دارند تا عوامل روانی و رفتاری.

۱۸- روانپزشکان در چه صورت به اسکیزوفرنیا شک می کنند؟

اسکیزوفرنیا با مشکلاتی از قبیل سردرگمی یا حتی تغییرات قابل ملاحظه در رفتار فرد خود را نشان می دهد و در این موارد باید به اسکیزوفرنیا شک کرد.

۱۹- در اسکیزوفرنیا چند دسته علایم داریم؟

در اسکیزوفرنیا دو نوع علایم داریم، علایم مثبت و علایم منفی.

۲۰- در اسکیزوفرنیا علایم «منفی» کدامند؟

علایم منفی شامل:

احساس بی تفاوتی یا بی احساسی.

ناتوانی در تمرکز کردن.

اجتناب از تماس با افراد دیگر.

نیاز داشتن به حفاظت.

۲۱- در اسکیزوفرنیا علایم «مثبت» کدامند؟

علایم مثبت شامل:

اغتشاش فکری.

حالت هذیانی(delusion)، مانند شنیدن صداها و یا اصوات دیگر.

توهم(hallucination).

۲۲- علت نامگذاری دسته ای از علایم در اسکیزوفرنیا به «علایم منفی» چیست؟

این علایم از قبیل احساسات کند، مثلا بی احساس شدن، فقدان ابراز احساسات، یا به کندی ابراز احساسات کردن و یا احساسات نامناسب، مثلا خندیدن به هنگام مشاهده صحنه های غم انگیز یا خطرناک، یا غمگین و بی تفاوت بودن هنگام شادی و سرور و همچنین تغییر در صحبت کردن مثلا گپ زدن به صورت یکنواخت و آهسته چون عموماً همراه با تخریب آرام عملکرد فرد است که منجر به فعالیت اجتماعی کمتر او می شود به نام «علایم منفی» نامگذاری می شوند.

۲۳- علت نامگذاری دسته ای از علایم در اسکیزوفرنیا به «علایم مثبت» چیست؟

توهم بینایی و شنیداری (سمع و بصر) و همچنین هذیان چون از جمله علایمی هستند که به شخصیت فرد افزوده می شوند به نام «علایم مثبت» نامگذاری می شوند.

۲۴- شایع ترین علایم در مبتلایان به اسکیزوفرنیا کدامند؟

در مجموع در مبتلایان به اسکیزوفرنیا دو نوع علایم بسیار شایع اند: توهم و هذیان.

۲۵- علامت توهم«hallucination» در اسکیزوفرنیا چگونه تعریف می شود؟

توهم یعنی حس کردن چیزی که وجود خارجی نداشته و واقعیت ندارد. مثلا شخص صداهایی می شنود که وجود ندارند (این صداها به علت کارکرد نادرست مغز تجربه می شوند و برای مریض واقعی به نظر می رسند) یا چیزهای می بیند که وجود ندارند، مثلا مریض ممکن است سایه هایی ببیند در حالی که هیچ سایه ای وجود ندارد.

۲۶- علامت هذیان«delusion» در اسکیزوفرنیا چگونه تعریف می شود؟

هذیان یعنی نوع فکری که با در نظرداشت هر احتمالی باز هم غیرعادی به نظر برسد ولی شخص به درست بودن آن ها اصرار کند. مثلا شخص بدون دلیل مشخصی بگوید که موجودات فضایی با او تماس گرفته اند و در مغز او دستگاهی نصب کرده اند که از طریق آن او را کنترل می کنند. یا مثلا بگوید که از طریق تلویزیون یا رادیو برایش پیام های مخصوص می رسد. یا شخص به دیگران بدون دلیل قانع کننده سوءظن پیدا کرده و فکر کند که بر علیه او توطئه چینی شده است.salamatomehr

۲۷- علامت «توهم» در اسکیزوفرنیا چند نوع دارد؟

توهم بینایی، توهم شنوایی، توهم لامسه ای و...

۲۸- شایع ترین نوع توهم در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا کدام است؟

شایع ترین توهم در اسکیزوفرنیا شنیدن صداهاست (توهم شنوایی). ممکن است مریض با صداهایی صحبت کند که هیچ کس دیگر نمی شنود و یا حس کند که آن صداها راهنمایی هایی به او می کنند یا برایش دستور می دهند که فلان کار را بکند.

۲۹- در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا توهم شنوایی چه انواعی دارند؟

۱- نوعی از توهم شنوایی «صدا» فرد مبتلا را به صورت دوم شخص خطاب می کند مثلا "تو آدم بی عرضه ای هستی و...".

۲- در نوعی دیگر «صدا» فرد مبتلا را سوم شخص قرار می دهد مثلا " اون جرئت این کار رو نداره. فقط ادعا می کنه و...".

۳- نوعی دیگر وجود دارد که «صدا» به فرد مبتلا امر و نهی می کند مثلا " بپر و ..." و یا "کمکش نکن".

۳۰- خطرناک ترین نوع «توهم شنوایی» در مبتلایان به اسکیزوفرنیا کدام است؟

نوع سوم. یعنی نوعی که به فرد مبتلا دستور می دهد.

۳۱- آیا علامت توهم فقط مختص مبتلایان به اسکیزوفرنیا می باشد؟

خیر. توهم در افرادی که از مواد توهم زا (هالوسینوژن هاhallucinogens) مثلLSD یا اکس استفاده می کنند هم دیده می شود.

۳۲- اسکیزوفرنیا چند نوع دارد؟

۱. نوع پارانوئید(Paranoid).

۲. نوع به هم ریخته(Disorganized).

۳. نوع کاتاتونی(Catatonic).

۴. نوع افتراق داده نشده(Undifferentiated).

۵. نوع باقی مانده(Residual).

۶. نوع هبفرنیک(Hebephrenic).

۳۳- اسکیزوفرنیا نوع «پارانوئید» چگونه مشخص می شود؟

در این نوع فرد با یک یا دو توهم و هذیان درگیر است ولی دچار به هم ریختگی تفکر و رفتار، رفتار کاتاتونیک و یا فقدان عواطف نیست.

۳۴- اسکیزوفرنیا نوع «به هم ریخته» چگونه مشخص می شود؟

مشخصه آن رفتار، فکر یا گفتار در هم ریخته و بدون بروز عواطف(flat affect) یا عواطف نامناسب است.

۳۵- اسکیزوفرنیا نوع «کاتاتونی» چگونه مشخص می شود؟

در این نوع فرد می تواند دچار ناتوانی حرکتی، حرکات زیاده از حد، نگاتیویسم افراطی یا مات شدن، حالت گیری های عجیب(Bizzare posturing) و تکرار و تقلید(Echopraxia) حرکات باشد.

۳۶- اسکیزوفرنیا نوع «افتراق داده نشده» چگونه مشخص می شود؟

در این نوع فرد معیار تشخیصی این بیماری را دارد ولی در هیچ یک از سه گروه فوق (پارانوئید، به هم ریخته، کاتاتونی) قرار نمی گیرد.

۳۷- اسکیزوفرنیا نوع «باقی مانده» چگونه مشخص می شود؟

در این حالت، علایمِ مثبت (مثل توهم، هذیان و اغتشاش فکری)، شدت کمی دارند.

۳۸- اسکیزوفرنیا نوع «هبفرنیک» چگونه مشخص می شود؟

این نوع از اسکیزوفرنیا با رفتار ابلهانه و بی هدف و پر گویی مشخص می شود.

۳۹- شایع ترین نوع اسکیزوفرنیا کدام یک از انواع این بیماری می باشد؟

شایع ترین نوع اسکیزوفرنیا، نوع بدبین یا پارانویید(paranoid) است که در آن، شخص مریض فکر می کند که دیگران قصد آزار او را دارند یا این که بر علیه او توطئه چینی می کنند.

۴۰- چگونه می توان بیماری اسکیزوفرنیا را تشخیص داد؟

بررسی سابقه طبی، بررسی سابقه فامیلی، معاینه جسمی توسط دکتر، معاینه خون و ادرار و اثبات این که عوارض جانبی کدام دارو یا ماده مخدر یا یک مشکل جسمی دیگر سبب بروز علایم اسکیزوفرنیا نشده باشند. با استفاده ازMRI (ام. آر.آی) می توان اسکیزوفرنیا را در مراحل اولیه تشخیص داد.

۴۱- چه بیماری هایی ممکن است با اسکیزوفرنیا اشتباه تشخیص داده شوند؟

برخی اختلالات روانی دیگر ممکن است علایم مشابه به اسکیزوفرنیا را نشان دهند، مثل افسردگی شدید، اختلال دوقطبی، استفاده از الکل یا مواد مخدر دیگر.

۴۲- چه درمان های دارویی برای اسکیزوفرنیا وجود دارد؟

مهمترین بخش درمان اسکیزوفرنیا داروهای ضدجنون اند. از سال ها قبل بدین سو داروهای مختلفی تولید و به بازار عرضه شده اند. داروی ضدجنون این اختلال را نمی تواند ریشه کن کند، ولی تا حد زیادی علایم مریضی را کاهش می دهد و به شخص کمک می کند حتی الامکان به زندگی عادی برگردد.

۴۳- چه درمان های غیر دارویی برای اسکیزوفرنیا وجود دارد؟

درمان فردی: درمانگر (دکتر، پرستار صحت روانی، یا مشاور) به شخص مریض کمک می کند نحوه برخورد با افکار و شرایط ایجاد کننده اضطراب را یاد بگیرد و خطر عود اختلال را کاهش دهد. بدین ترتیب الگوهای منفی افکار و رفتار را تحت کنترل قرار می دهد. متخصص صحت روانی می تواند به مریض کمک کند تا داروهای خود را به طور منظم استفاده کند.

درمان فامیلی: برای مریضان مبتلا به اسکیزوفرنیا، پذیرفته شدن در جمع خانواده و دوستان از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر اعضای خانواده، اختلال و شرایط ایجاد کننده اضطراب را درک کنند و به مریض کمک کنند تا داروهای خود را به طور منظم استفاده کند، در این صورت مریض فرصت بهتری برای پیشرفت خواهد داشت.

جلسات روان درمانی: در این جلسات مریض می آموزد چگونه فشارهای روانی خود را کاهش دهد، ارتباطات اجتماعی خود را تقویت کند، و تنش های خود را کنترل کند. همچنین با علایم عود احتمالی این اختلال مانند عصبانیت و اختلال در خواب آشنا می شود.

توانبخشی: آموزش مهارت های اجتماعی و شغلی لازم برای زندگی مستقل، بخش مهمی از درمان می باشد. بیمارانی که کمک می شوند تا وظیفه پیدا کنند و شغلشان را حفظ کنند، بهبود بیشتری در علایم خود دارند.

گروه های حمایتی: گروه های حمایتی عبارت اند از متخصصین مراقبت های سلامت، خانواده، دوستان، نزدیکان و محلی برای آرام بودن و عبادت.

۴۴- درمان بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا را از چه زمانی باید آغاز کرد؟

برحسب پژوهش های متعدد، هرچه درمان این بیماران سریع تر آغاز شود، امکان بهبود کامل آنان بیشتر می شود و درمان زودهنگام با سرانجام مناسب تر برای بیماران مرتبط است.

۴۵- امروزه پیش آگهی افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا چگونه می باشد؟

تا حدود ۷۰ سال پیش هیچ درمان موثری برای بیماری اسکیزوفرنیا موجود نبود. امروزه با توجه به وجود داروهای موثر ضد روان پریشی، ۲۵ درصد بیماران سرانجام خوب، ۵۰ درصد سرانجام متوسط و فقط ۲۵ درصد سرانجام نامناسب دارند.

۴۶- چه ارتباطی بین اسکیزوفرنیا و خودکشی وجود دارد؟

خودکشی از عوارض ناخوشایند بیماری اسکیزوفرنیا است. پنجاه درصد بیماران (در صورت عدم درمان مناسب) اقدام به خودکشی می کنند و ۱۰ درصد آنان متاسفانه سرانجام در اثر خودکشی از دنیا می روند.

۴۷- آیا ارتباطی بین ابتلا به اسکیزوفرنیا و سن والدین وجود دارد؟

بله. بر اساس تحقیقات صورت گرفته در بیماری اسکیزوفرنیا سن پدر برای سلامت کودک تعیین کننده تر و موثرتر از سن مادر است. به نظر می رسد که اختلالاتی چون اسکیزوفرنی و اوتیسم تحت تاثیر سن پدر هستند نه مادر.

۴۸- عدم مصرف داروهای اعصاب و روان از طرف فرد یا خانواده چه پیامدی را در پی خواهد داشت؟

گاهی دیده می شود بیماری سریع تشخیص داده شده است و درمان مناسب هم تجویز شده است لیکن بیمار و خانواده از مصرف دارو اجتناب می کنند و بیماری را که می توانست به احتمال زیاد با مصرف دارو بهبود کامل یابد با دستان خود به سراشیبی زوال شخصیت سوق می دهند و زمانی به ضرورت درمان پی می برند که دیگر داروها تاثیر چندانی ندارد.

۴۹- فرد مبتلا به اسکیزوفرنیا به چه متخصصی باید مراجعه نماید؟

بهتر است بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا را متخصصان روانپزشک ویزیت نمایند و از مراجعه به «فرد غیرپزشک» باید پرهیز نمود چرا که فرصت طلایی برای درمان از دست رفته و چه عوارض و عواقبی برای بیمار و خانواده او در پی خواهد داشت.

۵۰- نحوه برخورد با بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا چگونه باید باشد؟

با وجود آن که برخی افراد دارای اسکیزوفرنیا، گرایش های خشونت آمیز دارند، بیشتر آن ها چنین رفتاری ندارند و دست به خشونت نمی زنند. معمولا این مریضان در خود فرو می روند. از طرفی باید دانست در صورت کم توجهی این بیماری می تواند، تبدیل به یک بیماری ناتوان کننده صعب العلاج با عوارض ناخوشایند و خطرناک شود و در صورت توجه شایسته، تبدیل به یک بیماری قابل کنترل گردد که فرد مبتلا می تواند به زندگی عادی و رضایت بخش پیشین بازگردد.

 بزرگترین مرجع روانشناسی ایران 

 لینک عضویت در کانال  تلگرام سایت https://telegram.me/joinchat/CqcX2jzIZxNFhXBYQEW7Ew